Zidine jednog od najstarijih i najpoznatijih zatvora u regionu, kaznione u Sremskoj Mitrovici koja se tokom decenija postojanja trudila da osuđenike izvede na pravi put, pa u okviru zatvora funkcionišu jedinice koje se bave turizmom i ugostiteljstvom, poljoprivredom, umetnošću, čuvaju i sećanja na najstrašnije krvnike od čijih se metoda prevrće želudac, srce steže i diže kosa na glavi.
U potrazi za dokumentima koje su skupljali za knjigu o istoriji ovog zatvora, profesor Đorđe Cvijanović i koautor Nebojša Draganović naišli su na jeziva svedočenja o dželatu koji je pedantno vodio evidenciju o svojih stotinak pogubljenja, Viktoru Tomiću, koji je sam sebe, zbog omiljenog načina na koji je maltretirao stanovnike Mitrovice guljenjem kože sa tela, proglasio najboljim pedikirom u NDH, o strahotama koje su se nastavile iza rešetaka i dolaskom komunista na vlast…
Osam godina istraživanja, prikupljanja, razgovora, dogovora, 8.000 ispisanih stranica i pregledanih na stotine fotografija prethodilo je izdavanju trotomne knjige „Tragom mitrovačke kaznione“, rekao je autor profesor Đorđe Cvijanović.
– Ova knjiga nije samo zapis o svemu što se događalo iza zidina jednog od najpoznatijeg zatvora u regionu, već predstavlja i svojevrsnu istoriju grada Sremske Mitrovice – ističe Cvijanović.
Institucija koja je davnih godina po istorijskom značaju i važnosti prevazišla okvire grada na obali reke Save je mitrovački Kazneno-popravni zavod, ustanova koja datira još od kraja 19. veka, čije delovanje seže kroz tri veka i osam država, objašnjava Cvijanović.
– Istorija mitrovačke kaznione nije u prošlosti proučavana, iako je pružala brojne pouke iz sudbina osuđenih ljudi u različitim situacijama i vremenima. Zatvor se nalazio na periferiji grada i fizički je bio odvojen od naselja i stanovnika Mitrovice. Bez obzira što je time naglašavana njegova izolovanost, neraskidivom vezom od nastanka je spojen sa gradom kraj Save – kaže Cvijanović.
– Istraživački rad predstavljao je najteži i najdugotrajniji posao tokom ovog pozamašnog poduhvata. Kazniona je u periodu nastanka vezana za period vladavine Austrougarske monarhije na prostoru Srema, te nas je put novih otkrića vodio i izvan Srbije, u muzeje i arhive Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Austrije i Nemačke. Nije bilo lako obezbediti pristup arhivskoj građi koja se nalazila na području bivše Vukovarsko-srijemske županije, u zemljama regiona sa kojima smo do skora bili u ratnom sukobu. U Srbiji su nam, što nismo očekivali, teško dostupni bili podaci koji su se odnosili na prve posleratne godine i vladavinu nove komunističke vlasti. Naši arhivi ovu vrstu dokumentacije dugo godina su čuvali od očiju šire javnosti i oslobodili su je zaborava tek 2010. godine, ali je ona i danas u velikoj meri nesređena i zapuštena. Sveukupno smo sakupili više od 8.000 listova starih originalnih dokumenata, hronološki ih razvrstali i predali timu za prekucavanje i uvođenje u elektronsku formu – otkrio je deo tog dugotrajnog procesa Đorđe Cvijanović.
OVDE MOŽETE SLUŠATI SMART RADIO
(Marija Jakob)