Zamislimo u današnjici pojedinca koji je kopajući u svom dvorištu otkrio ostatke vile nekog rimskog aristokrate? I još pride mermerno poprsje tog vrlog plemića? Da li bi on mogao s punim pravom sebe smatrati direktnim potomkom dotičnog Rimljanina?
Ako bi se time hvalisao, javnost bi ga s punim pravom mogla smatrati za uobraženog i nadmenog ako ne i nešto gore. Međutim, zašto čitavi narodi sebe smatraju izravnim naslednicima davno iščezlih naroda, država i kultura od kojih se očuvalo ime i spomen?
I to se tako učvršćuje i kroz školske programe i kroz memorijalizaciju u vidu spomenika starim vladarima kao da smo mi savremeni ljudi pupčanom vrpcom vezani za njih?! Da li bi se mogla odvaliti i takva glupost pa reći kako je car Konstantin Nišlija, a Dimitrije, Irinej i Anastasija Mitrovčani? Jer eto rođeni u antičkom Naisu, odnosno Sirmiumu. (Onda bi i stanovnici Močvanske Mitrovice mogli da svojataju Svetog Metodija jer je na prostoru ovog naselja navodno njegov grob.) Ili da kažemo da je car Dioklecijan Splićanin? Jer eto sagradio je sigurno ne slučajno palatu sa svojom grobnicom u današnjem Splitu.
Ali mogli bismo isto tako, imajući u vidu neke naučne kontroverze, da Dioklecijana smatramo za Crnogorca ili barem Podgoričanina jer odakle naziv antičkom gradu Dioclea (Duklja) čije su ruine iskopane u blizini današnje Podgorice i zašto se u vreme Rimskog carstva ta zemlja zvala Duklja ako to nije bilo rodno tle velikog Dioklecijana?
Probajte da zamislite rimskog građanina Dimitrija kako sluša tamburicu ili cara Konstantina Sremčevog Kalču: kako u carskoj porfiri, poput svakog meraklije, jede „glavu u škembe“?
Ili zašto car Galerije koji je sagradio još velelepniju Felix Romulianu („Gamzigrad“) ne bi bio smatran za Zaječarca? Pokojni arheolog Dragoslav Srejović dokazao je svojim iskopinama da je to grad koji je car sazidao u spomen na svoju materu Romulu pa onda i on jeste „naš čovek“ sa ovog terena, takoreći Srbin brate!
Naravno, sve je ovo ironija, ali u svem tom ludilu ipak ima sistema.
Da li su savremeni Italijani neposredni potomci Rimljana? Da li su savremeni Grci direktni potomci antičkih Helena i srednjovekovnih Romeja (Vizantinaca)? Da li su savremeni Srbi direktni potomci stanovnika Lepenskog vira, Vinče i srednjovekovlja iz vremena Nemanjića? Jesu li su današnji Makedonci iz Severne Makedonije izravni potomci antičkih Makedonaca iz vremena Filipa i Aleksandra Velikog?
Da li su savremeni Bošnjaci i uopšte svi stanovnici sadašnje Bosne i Hercegovine neposredni potomci srednjevekovnih Bosanaca koji su živeli u Bosanskom kraljevstvu?
Ovakva hipotetička pitanja mogu se dalje nizati i odgovor bi na sve bio negativan.
Savremeni italijanski jezik jeste korenima iz latinskog ali to su takođe i francuski, španski, portugalski. Današnji Italijan mora da uči latinski da bi ga razumeo. Savremeni grčki jezik izvorno ima veze sa helenskim jezikom antike i sa jezikom koji je bio službeni u najvećem periodu Istočnog rimskog carstva (Vizantije) ali ne treba zaboraviti da je u prvim vekovima ovog svetskog carstva latinski bio službeni jezik dvora i administracije.
Jezik nemanjićkog perioda danas nam je nerazumljiv, kad ga čitate zvuči vam prisno, čini vam se da hvatate suštinu – ali opet je to strani jezik koji možete dobro razumeti samo ako ste učili staroslovenski. Ono što danas čitamo kao razna žitija svetih predstavlja prevod na savremeni srpski jezik bez koga bi tekst bio za 99 procenata današnjih Srba nerazumljiv.
Već su Dositej Obradović i Vuk Stefanović Karadžić protestovali protiv prakse svoga doba (kraj 18. i 19. vek) da se knjige štampaju na jeziku koji je tada razumeo manje od jednog procenta Srba.
Međutim, mogla bi se staviti primedba da jezik ne mora biti presudan u nacionalnoj svesti. Tako je, ne mora. Ali kod nas se upravo na jeziku i na stvarnim ili isforsiranim jezičkim razlikama grade nacionalizmi. Postoje naravno i drugi faktori.
Jedan od njih je biološki/genetski. Upravo prema njemu svi savremeni narodi Evrope a možda ponajviše oni koji žive na Balkanu ne mogu pretendovati da su sačuvali „čistu“, nenatrunjenu strukturu. Sva istraživanja genetske strukture, kad se uporede na primer DNK materijali izvađeni iz skeleta u starim grobovima još od praistorije, antike i srednjeg veka pokazuju da su današnji narodi izmešane genetske strukture. Tako svi stanovnici Balkana imaju u sebi ilirskih gena, a Iliri se računaju u najstarije pleme koje je na ovim prostorima obitavalo.
Današnji Srbi daleko od toga da imaju istu genetsku strukturu sa srednjevekovnim Srbima i uopšte sa Slovenima. To nije ništa čudno niti je stvar za stid jer koliko je vekova prohujalo i koliko je bilo migracija i ukrštanja stanovništva?!
Što se tiče Srbije i Srba, mi legitimno možemo sebe smatrati potomcima onih koji su početkom 19. veka podigli dva ustanka protiv vlasti Otomanskog carstva za svoje nacionalno oslobođenje, takođe i sve ono što je potom bilo jeste naša prošlost koju treba nepristrasno i neprestano ispitivati i reći šta je u njoj bilo dobro, a šta zlo.
Sve druge mistifikacije počevši od najluđih kako smo mi potomci „Lepenaca“, „Vinčanaca“ pa čak i Srba iz Srednjeg veka, obične su budalaštine. Nas odvaja nepremostivi jaz od tih ljudi i tog vremena.
Pre svega, tadašnje stanovništvo nije znalo šta je to nacija i šta je to nacionalna svest u današnjem smislu tih reči.
Tadašnje države su bile utemeljene na sasvim drugačijim načelima od današnjih: smatrane su kao lično vlasništvo vladara, a vladar je vladao „po milosti Božijoj“, nikakvih zagarantovanih građanskih niti ljudskih prava nije bilo, nije bilo demokratije niti izborne vlasti, stanovništvo se delilo na zakonom povlašćene slojeve kakvi su bili plemstvo i sveštenstvo i ostale kategorije stanovništva kao što su „sebri“, „meropsi“, „otroci“… koji su bili u statusu neslobodnih ljudi.
Zakonom je bila utemeljena nejednakost kakvu konstatuje i „Zakonik blagočestivog cara Dušana“, koji za isti prestup propisuje nejednake kazne za vlasteline i sebre. Naravno, vlastelin novčano, a sebar vešanjem, „osmuđivanjem“ (spaljivanjem) brade, kopanjem očiju, odsecanjem jezika, javnim batinanjem…
OVDE MOŽETE SLUŠATI SMART RADIO
(Nenad Ž. Petrović/priređivač: M. Milivojević)