Pri pomenu Sremske Mitrovice mnogima od nas prvo će na pamet pasti slavni Sirmijum i moćno Rimsko carstvo, šumovita Fruška gora i tiha Sava.
Samo oni retki setiće se da je Sremska Mitrovica nekada bilo uporište hrišćana, mnogo pre nego što su obodi njenog Nacionalnog parka postali stecište brojnih pravoslavnih manastira. Hodajući ulicama ulicama ovog sremskog grada, igrom slučaja postaćete svojevrsni hodočasnik kroz vreme.
Grad na levoj obali Save, iznikao na temeljima nekadašnje prestonice Rimskog carstva – Sirmijumu, mesto je na kome se nalaze ostaci najstarije otkrivene hrišćanske crkve u našoj zemlji. Bazilika Svetog Dimitrija iz sagrađena je u V veku i posvećena svecu po kome je današnji grad i dobio svoje ime. Do sada je, pored ovog, pronađeno još 7 ranohrišćanskih hramova na teritoriji Sremske Mitrovice, što svedoči o važnosti ovog grada za razvoj i očuvanje hrišćanstva.
Ostaci jednog od hramova posvećeni su Sv. Irineju, mučeniku po kome je ime dobio i današnji pešački most preko Save. Irinej je bio prvi episkop Sirmijuma pogubljen u doba najvećeg progona Hrišćana 304. godine na jednom od savskih mostova. Sa njim je pogubljen već pomenuti i Sv. Dimitrije, njegov verni đakon.
Hrabri sveti oci nisu ni slutili da je pobeda blizu, a njihova žrtva odjeknula je širom moćnog Rima. Samo nekoliko godina kasnije, 313. god, hrišćanska vera ozakonjena je u Rimskom carstvu, a Sirmijum je postao važan crkveni hrišćanski centar. Tokom V veka u njemu je održano 5 velikih crkvenih sabora na kome su rešavana religijska pitanja značajna za čitav sveta, uobličena u poznate “sirmijske formule”.
Iskopine Bazilike Svetog Dimitrija važno su arheološko nalazište u Sremskoj Mitrovici. Trobrodnu baziliku sa apsidom na istoku izgradio je prefekt Leontije između 426. i 441. godine, isti prefekt koji je zaslužan i za gradnju istoimene crkve u Solunu. Njeni ostaci nalaze se u najužem centru Sremske Mitrovice, na Solarskom trgu. Otkrivena je 1978. godine kada su radnici, gradeći Gradsku kafanu, pri kopanju temelja pronašli i njene ostatke. Značaj ovog istorijskog spomenika veliki je za ceo hrišćanski svet, a posebno za očuvanje i razvoj pravoslavlja.
Na Baziliku i grad danas gleda i motri obližnji Nacionalni park Fruška gora, bogata šumom i proplancima, ali i brojnim pravoslavnim manastirima koji su vekovima bili od izuzetnog značaja za očuvanje nacionalnog identiteta i duhovnosti srpskog naroda.
Zato, kada pođete put fruškogorskih manastira, nikako ne zaboravite da najpre svratite u Sremsku Mitrovicu, grad starih Hrišćana, pa tek odatle da nastavite ka šumovitom uzvišenju, kilometar po kilometar i vek po vek kroz vreme i prostor.
OVDE MOŽETE SLUŠATI SMART RADIO
