Poljoprivrednici u Sremu od prošle godine ostali su bez poljoprivrednog zemljišta koje im je godinama unazad država izdavala u zakup jer su bezmalo sve njive u postupku restitucije vraćene Srpskoj pravoslavnoj crkvi (SPC), koja ih je potom „zamenila“ sa poznatim vojvođanskim biznismenom Miletom Blagojevićem. Sremci više nemaju prava ni na jedan hektar najbolje zemlje u Sremu, zemlje koju su donedavno obrađivali, a sada ga je rukovodstvo Eparhije sremske izdalo u zakup.
Seljaci tvrde da je crkva parcele koje je restitucijom dobila u Erdeviku izdavala bez licitacije te da ih je menjala sa Blagojevićem. Naime, po rečima naših sagovornika, Blagojević je davao svoje parcele crkvi, a zauzvrat dobijao one koje su Eparhiji sremskoj vraćene u restituciji.
“Svi znaju da su Mile Blagojević i vladika Vasilije u prijateljskom odnosu, viđamo ih često zajedno, pa i to podstiče sumnju da između njih postoji dogovor. Štetu, međutim, imaju poljoprivrednici, jer su ostali bez njiva, a ostaju i bez sela – meštani odlaze u nemogućnosti da obrađuju zemlju, školska deca se mogu prebrojati na prste, a nekada najbogatije i jedno od najlepših sela podno Fruške gore propada“, kažu naši sagovornici.
U sremskoj eparhiji dobili smo objašnjenje da crkva ima pravo da sa svojom zemljom radi šta hoće.
“Naravno da ima, ali mi ovde živimo, plaćamo parohijal, sve što se od nas očekuje dajemo za crkvu, a ona ne misli o tome koju ćemo zemlju mi obrađivati i šta će od sela ostati. Zatražili smo savet i pomoć i od lokalnih zvaničnika koji dobro znaju šta se ovde dešava, ali svi su se oglušili o naš problem“, odgovaraju ogorčeni poljoprivrednici.
Primera radi, Sremska eparhija u ataru Erdevika izdaje više od 280 hektara poljoprivrednog zemljišta. Kako je odgovoreno iz same Eparhije, te njive u zakup se daju po 500 evra po hektaru. Dakle, 140.000 evra ova eparhija godišnje prihoduje samo od arende i samo u Erdeviku. Pritom, crkva u Srbiji nije u poreskom sistemu i nema trošak PDV-a.
Ako sve zemljište koje je joj je država vratila u postupku restitucije izda po 500 evra, a ima ga 7.169 hektara, sremska eparhija godišnje na arendi zaradi oko 3,6 miliona evra.
Dok se poljoprivredno zemljište građanima vraća puževim korakom, crkva nema takav problem. Do sada su, prema podacima Agencije za restituciju, svi naslednici koji čekaju dedovinu u Srbiji dobili oko 20.000 hektara, po zakonu koji se na njih odnosi, a samo Eparhija sremska Srpske pravoslavne crkve, na koju se odnosi drugi zakon, dobila je od države natrag više od 7.000 hektara.
“Eparhiji sremskoj SPC, manastirima i pravoslavnim crkvenim opštinama u njenom sastavu u skladu sa Zakonom o vraćanju imovine crkvama i verskim zajednicama do danas je vraćeno pravo svojine na ukupno 7.169 hektara poljoprivrednog zemljišta od čega je od 1. marta 2012. do 31. marta 2017. vraćeno pravo svojine na ukupno 3.361 hektara. Eparhija sremska SPC potražuje 19.364 hektara zemljišta. Na primer, ako izuzmemo Srpsku pravoslavnu crkvu, sve druge crkve i verske zajednice potražuju 9.045 hektara, što je manje od 50 odsto onog što potražuje samo Eparhija sremska“, kažu u Agenciji za restituciju.
Kad izdaje zemljište, Eparhija sremska naplaćuje i „crkveni porez“, kažu poljoprivrednici koji su licitirali crkveno zemljište. Prema javnosti dostupnim podacima, u Srbiji porez unutar SPC izmiruju sve eparhije – u patrijaršijsku kasu dužni su da proslede četiri odsto eparhijskih prihoda.
“Ali i to je, izgleda, stvar dogovora sa crkvom. Prvo su mi rekli da taj unutarcrkveni porez iznosi osam odsto, a potom da će mi oprostiti deo, pa sam na kraju platio četiri odsto”, kazao je poljoprivrednik koji je licitirao crkvene oranice.
„Porez na prihode od poljoprivrednog zemljišta ne plaća se na katastarski prihod od zemljišta u svojini crkava, hramova, manastira i džamija koji su proglašeni spomenicima kulture”, odgovorili su u Poreskoj upravi Ministarstva finansija dodajući da nisu upoznati sa načinom na koji funcioniše unutarcrkveni porez.
Prema Zakonu o crkvama i verskim zajednicama, crkve svojim novcem i imovinom samostalno upravljaju u skladu sa sopstvenim, autonomnim propisima. To znači da crkva samu sebe kontroliše kada je reč o prihodima i trošenju novca koji sama zarađuje na različite načine i uz poreske olakšice, i svi podaci o tome ostaju unutar crkve.
Pitanje u vezi sa “crkvenim porezom” na poljoprivredno zemljište upućeno je i samom vrhu SPC iz čije informativne službe je odgovoreno da je ono “prosleđeno višim organima Crkve”. Odgovor do zaključenja ovog teksta nije dobijen.
„Crkva je najbolje prošla u vraćanju zemljišta, najviše joj je vraćeno. Zvanični podaci kažu da joj je oduzeto 70.000 hektara, prema papirima. Međutim, crkva tvrdi da joj je oduzeto 170.000 hektara ali za to nema papire. Vraćeno joj je više od 50.000 hektara poljoprivrednog i šumskog zemljišta. Pritom, donosile su se špekulativne odluke – kako je bilo ranije, tako je i sada. Kao na lutriji – nekome se vraća sve, i više od onoga što je imao, a nekome ništa“, kaže Branislav Gulan, autor knjige „Sudbina oduzete imovine“, dobrim delom posvećene i restituciji crkvene imovine.
On podseća na to da je Zakonom o agrarnoj reformi iz 1945. godine Srpskoj pravoslavnoj crkvi oduzeto oko 70.000 hektara plodne zemlje i šuma. Crkve su po tom zakonu mogle imati samo po deset hektara, a crkve i manastiri od izuzetne istorijske važnosti po 30 hektara zemlje i šume.
Zakonom o nacionalizaciji iz 1958. godine crkvena imovina ponovo je došla pod udar. Naime, tada je SPC ostala bez 1.181 zgrade, a u Beogradu je praktično nacionalizovano sve osim zgrade Patrijaršije, veli on.
On ističe da je „još gore to što crkva van sistema – poreskog, fiskalnog, i bilo kog drugog i može da radi kako njoj odgovara“, što je, ocenjuje se, skandalozno.
