Izložba Zaštitna arheološka istraživanja u Sremu 2016-2023. godine ima za cilj da sintetizuje i prezentuje kako stručnoj, tako i široj javnosti, rezultate opsežnih arheoloških istraživanja koja su izvedena u poslednjih sedam godina. Rezultati istraživanja, kao i najveći broj nalaza, prvi put se prezentuje i izlaže javnosti.
Tokom selekcije velikog broja terenskog inventara, a naročito posebnih nalaza koji su sakupljeni sa
pojedinih lokaliteta (oko 5000 inventarnih brojeva) kroz odabrane i očuvane primerke (na izložbi je prezentovano 579 predmeta), prikazane su suštinske karakteristike lokaliteta i njihov značaj u kontekstu otkrivenih arheoloških struktura. Vodilo se računa da se, naročito u slučaju Sremske Mitrovice, ne koncentriše samo na jedan vremenski period, nego da se prikaže slojevitost arheološkog nasleđa.
Čitav katalog je podeljen u šest poglavlja koja prate koncepciju izložbe.
U prvom poglavlju, akcenat je na Sirmijumu i novom podacima koji su prikupljeni za popunjavanje
nedostajućih delova topografskih podataka antičkog grada, kako na istraženim lokalitetima, tako i na onim koji su bili samo predmet praćenja zemljanih radova. Obuhvaćeni su svi dosadašnji prikupljeni topografski podaci čiji su rezultati publikovani od strane V. Popovića (Popović 1971)i M. Jeremića (Jeremić
2016), u cilju obezbeđivanja pouzdane osnove za interpretaciju otkrivenih struktura i pružanje adekvatnih podataka za potrebe planiranja budućih arheoloških istraživanja Sirmijuma.
Posebno poglavlje posvećeno je lokalitetu „Zidine“ ili „Širingrad“ u Mačvanskoj Mitrovici koji svakako predstavlja jedan od najznačajnih arheoloških lokaliteta Sirijuma, a poslednjih nekoliko decenija je bio nepravedno zapostavljen.
Treće poglavlje posvećeno je arheološkom nalazištu „Gradina“ (Rittium) u Surduku koje je jedino od 18 prikazanih istraživanih lokaliteta bilo predmet sistematskih arheoloških istraživanja u okviru projekta Granica Rimskog carstva – dunavski Limes od Akuminkuma do Ritijuma. Arheološki lokalitet Ograde u Višnjićevu sa ostacima srednjovekovne crkve i pripadajućom nekropolom predstavljeno je u četvrtom poglavlju.
Otkriveni objekat na ovom lokalitetu predstavlja izuzetno važno svedočanstvo za proučavanje poznosrednjovekovne crkvene arhitekture, arheološke, antropološke i istorijske građe kroz koje se može sagledavati multikulturalnost i slojevitost koji predstavljaju specifična obeležja srednjovekovne prošlosti i kulturnog nasleđa Vojvodine. Lokalitet je značajan i zbog toga što će samo on od svih lokaliteta koji su
bili predmet zaštitnih arheoloških istraživanja, biti sačuvan i prezentovan u sastavu zelene površine autoputa Kuzmin-Sremska Rača.
Pretposlednje poglavlje posvećeno je zaštitnim arheološkim istraživanjima izvedenim na trasi gasovoda u naselju Kupinovo. Iako zaštitnog karaktera, i ova istraživanja su nam dala izuzetne podatke naročito o podgrađu srednjovekovnog utvrđenja Kupinik. Ona su, na izvestan način nastavljena sistematskim arheološkim istraživanjima utvrđenja Kupinik koja je Zavod za zaštitu spomenika kulture Sremska Mitrovica preuzeo od Narodnog muzeja Srbije 2023. godine, što je svakako predmet posebnog projekta.
U poslednjem su predstavljeni praistorijski lokaliteti Ronđov vrtlog u Kuzminu i Budakovac u Irigu. U izradi
kataloških jedinica i tekstova učestvovali su: arheolozi Biljana Lučić (BL), Sanja Treskanica (ST), Miroslav Jesretić (MJ), Radoslav Muždeka (RM), Zvezdana Štimac (ZŠ), Danilo Pajović (DP), Jovan Koledin (JK), Perica Odobašić (PO), istočičar umetnosti Tatjana Jesretić (TJ), Jovan Čemerlić (JČ) i paleontolog Dragana Nedeljković (DN). Zasluge u pripremi kataloških jedinica i obradi keramičkog inventara imaju Sonja Štefanski-Zorić (SŠZ), Slobodan Maksić i Jadranka Vuletić, kao i Miloš Pavlović na konzervaciji keramike, zatim Ana Olajoš i Dragan Ogar na konzervaciji predmeta od metala i kamena, kao i Vladimir Bulajić na konzervaciji fresko slikarstva grobnice sa predstavom Dobrog pastira.
Kvalitetu ovog kataloga doprineli su arheolozi dopisni član Srpske akademije nauka i umetnosti dr Vesna Bikić, redovni profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu dr Miroslav Vujović, kao i muzejski savetnik Vojnog Muzeja u Beogradu dr Mirko Peković bez čije posvećenosti i strpljenja ovaj posao ne bi mogao biti priveden kraju.
Zaštitni arheološki radovi koji su tema izložbe predstavljaju rezultat izuzetno povećanog obima arheoloških istraživanja. Za poslednjih sedam godina istraženo je oko 20 arheoloških lokaliteta i nekoliko hiljada kvadratnih metara površina. Najveći broj navedenih radova su rezultat zaštitnih arheoloških istraživanja. Zaštitna arheološka istraživanjau prethodnom periodu su proistekla iz povećane građevinske aktivnosti: izgradnje stambenih zgrada u urbanom kontekstu u slučaju Sremske Mitrovice, gasovoda, autoputa Kuzmin-Sremska Rača, brze saobraćajnice Novi Sad-Ruma…
Sva navedena istraživanja, izuzev pokaliteta Gradina u Surduku, rezultat su uključivanja arheologije u proces prostornog planiranja za potrebe izgradnje stambenih blokova, infrastrukture ili pojedinačnih projekata, tako da istraživački radovi u najvećoj meri, nisu rezultat višegodišnjeg pažljivog planiranja
istraživačkih prioriteta, već predmet kompromisa politika planiranja i službe zaštite kulturnog nasleđa. Imajući u vidu sistematsko smanjenje finansiranja u okviru institucionalnih okvira i izvesnost da će se arheološka istraživanja u budućnosti u najvećoj meri usredsrediti na arheologiju vođenu planiranjem izgradnje, arheologiju bi u ovoj novoj perspektivi trebalo sagledavati kao jedan od neophodnih faktora u očuvanju kulturnog pejzaža u okvirima urbanističkih i prostornih planova.
Rezimirajući rezultate iz prethodnog perioda, može se konstatovati da je najvažniji rezultat upravo održavanje kontinuiteta arheoloških istražnih radova, zatim pokretanje procedure pravne zaštite za lokalitete Gradina u Surduku, Ograde u Višnjićevu i Budakovac u Irigu, kao i popunjavanje fondova Muzeja Srema u Sremskoj Mitrovici i Zavičajnog muzeja Ruma. Najveće zasluge za realizaciju navedenih istražnih radova ima stručni kadar – arheolozi koji su se našli pod najvećim pritiskom povećanih zahteva izgradnje.
Izložbu finansira Ministarstvo kulture, kao i Pokrajinski sekretarijat za kulturu, javno informisanje i odnose sa verskim zajednicama.
OVDE MOŽETE SLUŠATI SMART RADIO
