Spomen kuća slikara Save Šumanovića u Šidu, zaštitni znak grada, otvorena je ponovo za ljubitelje umetnosti. Obnova zdanja je ovih dana završena, trajala je dva meseca, a radilo se danonoćno, kaže Marija Pokrajac, istoričar umetnosti.
„Oronula stara porodična kuća Šumanovića dobila je sasvim novi krov, obnovljena je i fasada, a sledeći korak je izrada elaborata o stanju originalnog starog nameštaja koji će, takođe, biti restaurisan”, dodaje.
Zajedno sa drugom porodičnom kućom koju je njegova majka Persida sa 417 slika poklonila posle Drugog svetskog rata opštini, ona čini sastavni deo galerije „Sava Šumanović”.
Nosilac avangarde srpskog slikarstva dvadesetog veka Sava Šumanović (rođen 1896.) je u ovoj kući proveo detinjstvo i ranu mladost. U njoj je počeo da slika i u istim sobama je slikao i živeo poslednjih godina svog života po povratku iz Pariza 1930. Iz iste kuće, na veliku Gospojinu 1942. u akciji ustaškog odreda NDH, sa još 142 Šiđanina, odveden je na streljanje. U Šidu nam uvek ispričaju da mu je prethodnih dana javljeno za ovu akciju i da je mogao da se skloni, ali da je odlučio da sa svojim narodom podeli tragičnu sudbinu.
U domu koji je po povratku velikog slikara u sremski Šid prilagođen potrebama umetnika, sačuvan je njegov atelje, sa štafelajem koji gleda na pravoslavnu crkvu i sa kanabeom na kojoj mu je pozirala model Ema dok je slikao seriju aktova.
Slike iz eksperimentalne serije cikličnog slikanja dece bez jasnih crta lica i iz ciklusa „Šidijanke” mogu da se, takođe, ovde vide. Na zidovima u hodnicima su i slike pejzaža iz Srema kojima se slikar, takođe, po povratku posvetio. Kako nam vodič pokazuje, put kroz polja na Savinoj slici isti je iz kog god ugla da ga posmatrate. To jest, iz svake perspektive izgleda ko da ste na njemu. Dok prolazite pored te slike shvatite zašto velikog slikara zovu i „prethodnicom 3 De tehnologije”.
O načinu života toga doba i njegove ugledne porodice, o vođenju domaćinstva i navikama ukućana, svedoči originalni nameštaj. Peć bubnjaru pored koje je Sava u hladnom vojvođanskim zimama slikao snežne ravnice, kao i staru kadu-korito, krpare, spavaću sobu visokih drvenih kreveta, vaze i mermerne stočiće prepoznajemo na mnogim njegovim slikama.
Kuću je, inače, 1867. sagradio Paja Nikolić za potrebe pivare, o čemu svedoči reljefni ukras na pročelju fasade. Krajem 19. veka porodici koja se vratila iz Vinkovaca, gde je Sava i rođen, ustupio je dr Dragutin Grčić, suprug sestre Savinog oca Milutina. U vreme nacionalizacije nakon Drugog svetskog rata, majka Persida Šumanović je uspela da zadrži kuću i u potpunosti sačuva sinovljev atelje u kom je nastalo više od 600 slika. U ovoj kući primila je jugoslovenskog predsednika Tita kada je došao da obiđe Galeriju „Sava Šumanović” 1965. godine. Kako ovde pričaju, odbivši prethodno da dođe da ga sačeka u galeriji, odnosnu kući koju je ustupila državi. Ovde je i preminula 1968. godine, a Opština Šid je kuću od naslednika otkupila 1982. godine, kada ju je prvi put obnovila i otvorila za javnost kao spomenik kulture od velikog značaja.
„Ona je svedočanstvo koliko je slikar koji je ubrojan u 100 najznamenitijih Srba bio odan otadžbini i svom Sremu, ali i da je kao učenik francuskog slikarstva sledio životni put svog prvog idola, impresioniste Pola Sezana koji se vratio posle 40 godina iz Pariza na jug Francuske, u svoje rodno mesto. Zdanje je svedok nastanka remek dela u sredini u kojoj je autoru ‘Doručka na travi’ posle svetske slave i slikarske metropole bilo teško da pronađe kvalitetne materijale, kao i modele za aktove. U toplom porodičnom domu vratio se temi berbe grožđa iz koje nastaje ciklus ‘Beračice’ – kojima se bavio i početkom rata kao crtač u štabu radničkog bataljona, kada je bio čak i zarobljen. Vide se i slike koje je potpisivao ćirilicom iz protesta, kad je u vreme dok je Šid bio u sastavu NDH bila zabranjeno pismo”, podseća istoričarka umetnosti.
U Galeriji u Šidu nalaze se Šumanovićeva dela iz Pariza od 1929. i iz Šida od 1932. do 1942. godine. Galerija je trenutno zatvorena jer se i ona obnavlja. Kako je najavio predsednik opštine Zoran Semenović, trebalo bi da u novom ruhu bude otvorena u oktobru.
OVDE MOŽETE SLUŠATI SMART RADIO
(Mirjana Nikić)
