Nadaleko poznat i čuveni rumski vašar, koji se svakog 3. u mesecu održava u ovoj sremskoj varošici, ove godine obeležava 272. godine postojanja. Privilegiju da ima vašar, Ruma je dobila još 1747. godine i to od carice Marije Terezije. Od tada do danas promenilo se mnogo toga, ali je Ruma, ipak, ostala centar trgovine, gde se na jednom mestu nađe veliki broj kako trgovaca tako i kupaca.
Ipak, priča o rumskom vašaru povezuje se sa nastankom samog naselja.
Ruma je u urbanističkom smislu nastala u 18. veku po uobičajenim principima. Počev od izbora lokacije, izrade plana naselja, te obezbeđivanja privilegija i, na osnovu njih, privlačenja stanovništva. Osnivajući Novu Rumu, baron Marko Pejačević svakako je imao u vidu povećanje svojih prihoda i obezbeđivanje naklonosti Dvorske komore.
Prvu privilegiju Rumljani su dobili već 20. jula 1747. godine od carice Marije Terezije, čime su svrstani u red privilegovanih trgovišta. A ta privilegija se sastojala u tome da se četiri godišnja vašara i njima pripadajuće stočne pijace sa Mitrovice i Jarka, koji su ostali u novoformiranoj Vojnoj granici, prenose na Rumu. Ti vašari održavali su se na dan kada je u crkvenom kalendaru crveno slovo – Cveti, Spasovdan, Dan Sv. Petra i Pavla i Miholjdan, dok su se pijace održavale svake subote.
Svoje odobrenje Marija je počela sledećim rečima: “Mi Marija Terezija, objavljujemo i dajemo na znanje da svako može doterati raznovrsnu robu, dobra, stoku, itd. I da će bezbednost biti velika, a pijaca će svake subote biti… potpis Marija Terezija”.
Već iste godine kada je privilegijama Ruma dobila status trgovišta, održan je prvi rumski vašar. Bilo je to 10. oktobra. Za prodajni prostor određen je teren istočno od novog naselja, koje se, posmatrajući danas, prostiralo do Grobljanske ulice. Prvo vašarište je bilo na padini od Grobljanske ulice pa sve do Borkovačkog potoka.
Na vašaru su robu nudile domaće zanatlije, ali i putujući trgovci – Grci i to sledećim redom: na tezgama je najpre izlagana zanatska roba, zatim bakaluk i južno voće, koje su uglavnom prodavali grčki trgovci. Sledio je deo sa voćem i na kraju prostor za prodaju stoke. Postoje podaci da su se na rumskim vašarima mogle kupiti i knjige, najčešće crkvene, koje su prodavali trgovci “moskovi”.
– Pošto tada još nije bilo stalnih prodavnica, roba se najviše nabavljala na godišnjim vašarima i subotnjim pijacama, na koje su, pogotovo u prvim decenijama 19. veka, sa svojim proizvodima dolazili i seljaci iz tridesetak okolnih sela. Ubrzo su rumski vašar i rumska pijaca postali poznati i izvan granica Austrije, te su na njih dolazili i trgovci iz Turske. Povremeno je vašar izostajao zbog kuge u Turskoj, a trgovci koji su odande dolazili podvrgavani su rigoroznoj kontroli – navodi Đorđe Bošković, kustos Muzeja u Rumi.
Zahvaljujući ovim vašarima, zanatstvo se u Rumi brzo razvijalo, a sa njim i ugostiteljstvo, tako da su već 1780. u Rumi bile čak 52 gostionice.
Već početkom 19. veka, staro vašarište je postalo pretesno, pa je odlučeno da se vašar premesti na Hrvatski breg, odnosno na prostor između puteva za Inđiju i Pećince.
– Subotnje pijace su se održavale sa obe strane današnje Glavne ulice, kojima je u to vreme bilo teško proći. Trgovina žitom se obavljala u Ivanovoj, a prodaja živine u Staropivarskoj. Na starom vašarištu ostala je samo prodaja jaganjaca i drva za ogrev, po čemu je ulica i dobila naziv Drvarska – pojašnjava Bošković.
U periodu između Prvog i Drugog svetskog rata, i dalje su se redovno održavali vašari i pijace. Vašar se i dalje održavao četiri puta godišnje, a pijace samo sredom i subotom.
– Već tada je uz vašar obavezno, kao prateći, išao i poneki zabavni program – ringišpil, cirkus i slično. Pijaca je zbog nesnosne gužve, koja je ometala i saobraćaj u Glavnoj ulici, bila premeštena iza katoličke crkve i stare škole – tada šegrtske škole. Na vašarima je stoka i dalje bila glavna roba – predočava naš sagovornik.
Ostalo je zabeleženo, da je na jedan vašar, 10. oktobra 1930. godine doterano: volova – 743, krava 453, teladi 55, junica – 135, junaca – 187, bikova – 18, konja – 660, kobila – 774, ždrebadi – 102, ovaca – 535, koza – 19, svinja – 1.551, prasica – 404 i magaraca – 19.
Neko vreme posle Drugog svetskog rata (od 1957. godine) vašar je održavan svake prve srede u mesecu, dok se nije prešlo na današnji režim, svakog trećeg u mesecu, ma koji dan bio. Današnji vašar je s ranijeg prostora premešten na lokaciju severno od grada, iako se prodaja organizuje i u samom gradu, od Glavne ulice. Na njega dolazi veliki broj trgovaca iz cele zemlje.
I dalje je primarna prodaja stoke, ali je i veliki broj zanatlija (krojači, stolari, bombondžije, obućari…). Pod šatrama ugostitelja, nakon obavljenog posla, trgovci i kupci, kao i posetioci, mogu da se okrepe ićem i pićem. Pijaca traje po starom tržišnom zakonu ponude i potražnje.
U vreme austrougarske vladavine, za uređenje vašarišta i pijace koristio je novac dobijen od dažbina koje su ubirane tom prilikom (“pijacovina”, “mestovina”, “kantarevina”, “vašarske pristojbe”). Pored toga, sredstvima od “pijacovine” finansirane su i ostale komunalne potrebe, naročito održavanje higijene grada.
OVDE MOŽETE SLUŠATI SMART RADIO
(Smiljka Kostić)
