VRDNIČKA KULA! Dragulj na fruškogorskoj kruni

Spuštanjem ka naselju Vrdnik, s južnih padina jedine sremske planine, blizu manastira Ravanica, na nadmorskoj visini od 383 metra, iz guste šume, pomalja se ruševina koja je odavno pala u zaborav.

Dugo se za ovu građevinu spekulisalo da ju je izgradio rimski car Probus i da je predstavljala prvi stepen zaštite Sirmijuma, danas Sremske Mitrovice, koja je u to vreme bila prestonica ovog dela rimskog carstva, ali novija istraživanja otklonila su sve sumnje i dosadašnje pretpostavke.

– Na ovom lokalitetu nismo pronašli nijedan komad koji bi ovaj spomenik povezao sa rimskim dobom. Ispod ima još slojeva, i oni su duboki oko tri metra, ali ovi koje smo radili potvrđuju da je utvrđenje srednjovekovno. Naravno, to ne znači da nas daljim istraživanjem Vrdnička kula ne može iznenaditi. Prvi put se u istorijskim izvorima utvrđenje pominje 1315. godine, kada je najverovatnije i izgrađeno, odnosno, u vreme Ugara, ali nemamo podataka da li je neki vladar njome gazdovao – kazuje Ivana Pašić, arheolog-konzervator Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Petrovaradinu i dodaje da stručnjaci smatraju da je bila u funkciji skrivanja i odbrane od napada neprijatelja.

Već u 16. veku, za vreme turske najezde, Vrdnička kula ostaje duboko u zaleđini turskoj vojsci i tada gubi svaki fortifikacijski značaj.

Radom na terenu polako se stvorila slika toga kako je ovo zdanje nekada izgledalo.

Ustanovljeno je da je utvrđenje imalo izduženu polukružnu osnovu sa ulaznom kapijom na istočnom delu bedema. Otkriveno je da se pored kapije nalazila ulazna kula, iznutra pravougaona, a spolja zaobljene osnove.

– Na očuvanom delu južnog zidnog platna i danas se vide ojačanja – kontrafori. U sredini dominira snažna branič-kula, sa zidinama od 18,5 metara visine, koje su sklone padu, te je neophodna hitna konzervacija . Posetioci su se na nju peli i postojala je velika opasnost da se zidovi sruše. S druge strane, oni su bili i oslabljeni, jer su nelegalni kopači pokušavali da pronađu zlato, pa su potkopavali zidove – naglašava naša sagovornica.

Izvršeni  konzervatorski radovi i sanacija bili su neophodni, pre svega, da bi se ostaci bedema sačuvali od daljeg propadanja.

Zavod za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture Srbije stavio je Vrdničku kulu  pod zaštitu 1949. godine, kao kulturno dobro od velikog značaja.

(Smiljka Kostić)