Mitrovčani su ovih dana proslavili Mitrovdan nizom raznih priredbi, a krunasvečanosti je arhijerejska liturgija u hramu Svetog Dimitrija.
Tako je svake godine, ali Mitrovčane dosta zbunjuje saznanje da i grčki grad Solun neguje kult svetog Dimitrija. I tamo je gradska slava Sveti Dimitrije, i tamo postoji hram Svetog Dimitrija, kao i niz drugih dokaza da ovaj svetac pripada Solunu. Tek odskora Mitrovica i Solun imaju svoje dokaze „prečeg prava“ na zaštitu baš ovog sveca. Mitrovčani imaju materijalne odnosno pisane dokaze o pogubljenju đakona Dimitrija baš u ovom gradu. Solunjani nemaju ovakve neoborive istorijske dokaze, ali imaju još „materijalniji“ dokaz – mošti svetog Dimitrija, oko kojih se plete snažna legenda.
Proleća daleke 304. godine u antičkom Sirmijumu pogubljen je đakon Dimitrije, u istorijski poznatom progonu ranih hrišćana. Na Artemidinom mostu preko reke Save javno mu je odsečena glava da bi se zastrašili sledbenici Isusove vere. To kaže nauka, a legenda dodaje da je đakon pre pogubljenja doviknuo narodu da će se vratiti u svoj grad.
Tradicija Sremske Mitrovice svedoči da se Dimitrije vratio.
U nazivu grada je ime ovog sveca, jedna od najvećih arheoloških atrakcije je otkopana i staklom zaštićena bazilika Svetog Dimitrija, pod zemljom čekaju na otkopavanje ostaci manastira Svetog Dimitrija, gradska slava je Sveti Dimitrije… Više nije potrebno za dokaz da se legendarno proročanstvo sa mosta pogubljenja obistinilo.
Mitrovčani i Solunjani pokušali su poslednjih godina prošlog veka da uspostave bliske odnose kad ih već vezuje kult sveca zaštitnika istog imena. Bombardovanje tadašnje Jugoslavije, međutim, gurnulo je ovu težnju u drugi plan i, eto, još uvek ima prečih poslova od „regulisanja“ pitanja o svecu zaštitniku.
Za ovu zagonetku o svojatanju sveca istog imena posebno je bio zainteresovan poznati arheolog pokojni dr Petar Milošević, u čijim je rukopisima zabeleženo i o tezi sa jednog simpozijuma u Solunu. Ozbiljni naučnici, pisao je dr Petar Milošević, mišljenja su da su sveti Dimitrije Sirmijski i Dimitrije Solunski, u stvari, jedna ličnost! Naučnici to ne mogu da dokažu, kao što ne mogu da dokažu ni tezu o dve ličnosti sa istim imenom. Nauka je, na primer, potpuno sigurna da je izvesni Leontije, pre nego što je u Sirmijumu 426. godine sagradio crkvu Svetog Dimitrija, bio već sagradio crkvu Svetog Dimitrija u Solunu! U Sirmijumu je, kaže dr Milošević, sagrađena doslovno kopija solunske crkve.
Za dr Petra Miloševića još jedan podatak bio je veoma zanimljiv. Kad je car Justinijan, pošto je hrišćanstvo već prihvaćeno za veru Rimskog carstva, tražio da mu se dostavi spisak hrišćanskih mučenika radi uspostavljanja zaslužnog poštovanja – na spisku nije bilo svetog Dimitrija! Spisak je pravljen 150 godina nakon pogubljenja đakona Dimitrija, što bi moglo da znači da sveti Dimitrije još nije bio „stigao“ iz Sirmijuma u Solun. Pored toga, i grčka varijanta legende o svetom Dimitriju pominje grad Sirmijum, današnju Sremsku Mitrovicu. Grčki pravoslavni kalendari takođe pominju svetog Dimitrija iz Sirmijuma još u 3. veku!
Sve to navodilo je dr Miloševića da ravnopravno vrednuje i mogućnost da su mošti koje se čuvaju u Solunu prenete iz Sirmijuma, i verovanje da su mošti u Solunu ostaci drugog čoveka, solunskog vojvode Dimitrija.
Mitrovčanima više prija varijanta o jednom svecu, naročito zato što je nauka više potvrđuje nego što je osporava. Dimitrije iz Sirmijuma je dokazana ličnost, velikomučenik posečen 9. aprila 304. godine, a Dimitrije iz Soluna je ličnost obavijena pre svega legendom. Legenda je lako mogla da se isplete oko moštiju koje su, ako jesu, prenesene iz Sirmijuma.
Želja Mitrovčana je da Solunjani dolaze na njihovu gradsku slavu Svetog Dimitrija, na Mitrovdan. I baš tu, na Mitrovdan, legenda kreće još jednim puteljkom: Mitrovdan je među Srbe stigao od Rusa, koji su dan osvajanja Sibira posvetili svom zaštitniku svetom Dimitriju, dan koji tačno za pola godine kasni za danom pogubljenja đakona Dimitrija.
OVDE MOŽETE SLUŠATI SMART RADIO
(D. Dragičević)
